Waarom gemeenten zeker tot en met 2026 de financieel-economische ontwikkelingen van dichtbij moeten volgen

Het ‘ravijnjaar 2026’, zoals ambtenaren het noemen, komt snel dichterbij. Veel gemeenten verwachten enige mate van financieel onheil. Zonder verder te worden gekort levert de begroting immers al hoofdbrekens op. Eind 2023 hadden 15 gemeenten een onvoldoende financiële conditie. Het aantal gemeenten met een negatief exploitatieresultaat is inmiddels opgelopen van 31 naar 72. Ondanks een stijging van de netto-investeringen naar € 3,2 miljard in de afgelopen 4 jaar, blijft er een achterstand in investeringen. Hoewel gemeenten in 2027 weer meer budget krijgen, vrezen veel gemeenten met een gat in hun begroting te blijven zitten. De opvang van vluchtelingen en stijgende armoede (bestaanszekerheid) vragen namelijk om extra geld en aandacht, terwijl ook het gebrek aan woningen en andere sociale kwesties moeten worden opgelost.

Beleidsmakers moeten enorm veel informatie verwerken bij hun besluitvorming, omdat ze zowel de economische, sociale als politieke gevolgen moeten begrijpen. In dit artikel laten we zien hoe Het Financieele Dagblad een bijdrage kan leveren aan het oplossen van de vier grootste uitdagingen van gemeenten (en andere overheidsinstanties) in tijden van financiële krimp.

1. De financieel-economische uitdaging

Gemeenten spelen een centrale rol in lokale economieën. Ze ondersteunen bedrijven, beheren infrastructurele projecten en investeren in werkgelegenheid. Om dit te kunnen doen, is kennis van financiële en economische ontwikkelingen op z’n minst handig. Inzicht geeft overzicht en opent de weg naar oplossingen en nieuwe visies.

Een belangrijke taak van gemeenten is het aantrekken van bedrijven en het stimuleren van innovatie. Gemeenten scheppen in feite het klimaat waarin ondernemers kunnen floreren. Ze houden scherp in de gaten waar kansen liggen voor lokale groei. Het FD volgt de ontwikkelingen nauwgezet en rapporteert regelmatig over nieuwe innovaties en technologische trends in binnen- en buitenland. Voor beleidsmakers is dit type berichtgeving vaak een bron van inspiratie.

Nieuws heeft natuurlijk ook een wekkerfunctie. De economische situatie in Nederland (en de wereld) is direct van invloed op lokale beleidsdoelen. Wanneer een landelijk of internationaal opererend bedrijf van plan is om een reorganisatie door te voeren of een locatie te sluiten, zal de gemeente die een vestiging huisvest hierop moeten anticiperen. Doordat verslaggevers van het FD goed zijn ingevoerd in het bedrijfsleven, zijn ze meestal als eerste op de hoogte van dit type bedrijfsbesluiten.
Maar ook macro-economisch opzicht is het FD van meerwaarde. Dankzij diepgaande analyses over economische trends, begrotingsbeleid en de staat van overheidsfinanciën en financiële markten kunnen beleidsmakers beter inschatten waar besparingen mogelijk zijn en waar investeringen nodig zijn om hun gemeente gezond te houden, ook als het ravijnjaar 2026 zich aandient.

2. De personele uitdaging

Veel overheden, waaronder gemeenten, kampen met een vergrijzend personeelsbestand. In de komende jaren zullen duizenden ambtenaren met pensioen gaan. Met name de Belastingdienst wordt er door ‘getroffen’. Maar ook gemeenten krijgen er direct mee te maken.
Door de vergrijzing, een lagere instroom van jongeren en hoge werkdruk zijn in verschillende sectoren personeelstekorten ontstaan, wat de druk op bestaande werknemers vergroot. Om de personele uitdaging te overkomen, zijn innovatieve en intelligente oplossingen nodig. In zijn artikel ‘Pas op voor aardschokken in de granieten laag van de arbeidsmarkt’ laat econoom/publicist Raymond Bouman zien waarom de publieke dienstverlening steeds vaker hapert en wat gemeenten zouden kunnen doen om deze uitdaging te tackelen. Wellicht is het een optie om administratieve taken te vereenvoudigen of te automatiseren. Kunstmatige intelligentie kan eveneens uitkomst brengen.

3. De technologische uitdaging

Verouderde ICT-systemen vormen een groot probleem voor veel overheidsorganisaties. De uitvoering van nieuwe regelgeving staat eigenlijk altijd onder druk. En daarmee de financiële stabiliteit van organisaties. Grote investeringen in informatie- en communicatietechnologie zijn noodzakelijk om processen te verbeteren en efficiënter te maken. Maar hoe doe je dat in tijden van personeelstekort en besparingen op de budgetten?

Het FD bericht veelvuldig over deze materie. De wekelijkse nieuwsbrief FD Techzaken is in dit perspectief een slimme filter voor drukbezette functionarissen. De nieuwsbrief behandelt de laatste trends, verhaalt over bekende en onbekende Nederlandse en internationale techbedrijven, ontwikkelingen en verdienmodellen. Nieuwswaardige cases van succesvolle ICT-implementaties bieden interessante inzichten - en inzicht betekent overzicht. Een verhaal als Hoe Griekenland de bureaucratie in één app heeft samengebracht kan Nederlandse overheidsfunctionarissen zomaar op ideeën brengen om de gevolgen van personeelstekort te beperken.

Technologie en innovatie ontwikkelen zich razendsnel. Daarom is het cruciaal dat overheden op de hoogte blijven van de laatste trends. Het FD volgt ze op de voet en biedt een frisse, brede blik op de impact van technologie, zoals kunstmatige intelligentie. Overheidsfunctionarissen hoeven geen diepgaande technische kennis van AI te hebben, maar ze moeten wel op de hoogte zijn van de voordelen en risico’s. Doordat onze verslaggevers de onderwerpen uit verschillende oogpunten verslaan, krijgen beleidsmakers een evenwichtig beeld dat hen helpt bij hun beslissingen.

4. De uitvoerende uitdaging

De toenemende druk op personeel en financiën maakt het moeilijker voor overheidsorganisaties om de 'menselijke maat' in hun dienstverlening te waarborgen. Ondanks de toename van het aantal taken en de complexiteit van wet- en regelgeving willen gemeenten meer persoonlijke dienstverlening bieden. Het FD biedt regelmatig inzicht in innovatieve oplossingen die kunnen helpen bij het verbeteren van de dienstverlening aan burgers. AI-technologie kan bijvoorbeeld worden ingezet om communicatie toegankelijker te maken. Door technologieën op te volgen kunnen overheden kennis opdoen om hun uitvoering effectiever te maken, zelfs met beperkte middelen.

Maar uitvoering behelst meer dan communicatie met burgers. De aanleg van infrastructuur verdient eveneens de volle aandacht van gemeenten. Het artikel Niet de ontwikkelaar, maar de belastingbetaler draait vaak op voor aanleg van riolering en speeltuin is voor iedere gemeente een eye-opener. Gemeenten maken bij de bouw van een nieuwe woonwijk allerlei kosten voor publieke voorzieningen, die zij (grotendeels) op projectontwikkelaars moeten verhalen. Een groot deel van de gemeenten blijkt geen goed zicht te hebben op deze kosten en berekent mede daardoor te weinig door aan ontwikkelaars. Het verhaal geldt als regelrechte les die gemeenten ook in financieel opzicht veel oplevert.